"Grand Lady-2013" Урлаг

Батмөнхийн САРАНТУЯА     

Үнэн байх, үнэнд үнэнч амьдрах, өөрийнхөөрөө орших нь том эрх чөлөө, тэр бүр хүнд заяадаггүй өгөгдөл юм. Ихэнх нь баг өмсөж, өөрөөсөө өөр дүрээр амьдрах хэрэгтэй болдог. Хэрэгтэй ч гэж дээ, хүсдэг ч юм болов уу. Эл ховор, үнэт эрх чөлөөг эрх зоргоороо амталж яваа нэгэн ихэмсэг хатагтай энэ жилийн Урлагийн салбарын Grand Lady боллоо. Түүний олонд дэндүү илхэн, шилэн хоргонд мэт амьдрал, хайр, зан төрхийг нэг л зүйлээр зөвтгөж болно. Тэр бол үнэн. Хайрлахдаа үнэн байсныг, хаягдахдаа хүртэл гуниг, нулимсаа нууж яваагүйг мэдэхдээ жинхэнэ том од, үнэн байх агуу сэтгэлээс төрдөг ч байж болох юм гэж санагддаг аа. Энэ бол Зууны манлай эстрадын дуучин, поп хатагтай, гавьяат жүжигчин Батмөнхийн САРАНТУЯА.    

АГУУ БАЙХ УРЛАГ

“Grand people-2013” нэвтрүүлэг болон эмхлэгдэж телевизээр гарсны дараахан ээж минь ярьж байнаа. Шагнал авсан, дугтуй задалсан хүн болгонд өөрийнхөө хэмжээнд дүн тавьсан хэсэг нь их сонин бөгөөд үнэн. Эхийн сэтгэл үнэн байдаг. Тэр Сарантуяа гэдэг дуучин үнэхээр мундаг юм аа бурхан минь, тийм хүн ийм сайхан, том амьдарч яваа нь аргагүй юм байна. Тэр хэлж байгаа үг, үйлдэл нь ээ гэвэй. Миний ээж 8 хүүхэд төрүүлж өсгөсөн жирийн л нэг сэхээтэн, эгэл ардын нэг эд эс нь билээ. Яг ийм имиж зууны манлай поп хатагтайн тухайд ард түмэнд нь байдгийн илрэл энэ юм болов уу.

Агуу их байна гэдэг агуу энгийн байх, эгэл байх урлаг юм. Аливаад талархаж сурах, хүндэтгэж амьдрах хэв маяг юм. Агуу хүмүүн хэзээ ч хашааны булангаас хааны энд гэнэт заларсан өчүүхэн амьтас шиг ард түмнийхээ дунд ихэрхдэггүй, ядсан авир гаргадаггүй байна гэсэн бодол ээжийн ярианаас улбаалан хөврөв. 

Зууны манлай эстрадын дуучин, поп хатагтай, Монголын Алла Пугачева гэх мэтээр түүнд ард түмнээс нь өгсөн тэмдэг медальгүй “ориг” өргөмжлөлүүд бий. Нээрээ Алла Борисовнатай анх зүйрлэхэд гомдож, уйлж байсан удаа түүнд бий гэсэн. Заримдаа тэнэглэнээ хэмээн араас нь бас өгүүлнэ лээ.     

АЛДАР, АМЖИЛТ ЗӨГНӨСӨН САРАН “ТАМГА”

Духан дээрээ саран “тамгатай” болсон нь түүнийг долоотойд болсон явдал. Тун ч хөдөлгөөнтэй, шударга нь дэндсэн гэмээр бяцхан Сараа бага сургуульд элсэж, нэгдүгээр ангиа дүүргэсэн додигор амьтан уламжлалт заншлаараа зуны амралтаар эмээ, өвөө дээрээ очиж. Нэг өдөр дааганд өшиглүүлж бөөн хэрэг мандлаа. Бөөн уйлаан майлаан, гомдол санал. Харин гагцхүү эмээ нь л ихэд бахархангуйгаар, “Миний охин одоо л ёстой онцгой, бусдаас өөр боллоо. Морин туурайнд өшиглүүлж магнай дээрээ саран тэмдэгтэй боллоо. Миний охин их сайн явна” гэж. Тайвшруулсаных ч биз, ерөөл билэг ч биз. Магадгүй ирээдүйн зууны манлай болохыг, алдартай дуучин болохыг тэр л монгол эмээ зөгнөж билэгдээ ч билүү. Моринд өшиглүүлээд саран тамгатай болдог нь ч хэд билээ.

Хожмоо 2012 онд Өвөрмонголын Алшаа аймаг дахь Баруун хийдэд жавар тачигнасан нэгдүгээр сард дэг жаягаар нь завилж сууж байгаад бясалгал үйлдэхдээ тэрээр нүд шиг юм харах шиг болсон гэдэг. Магадгүй тэр үед миний гурав дахь мэлмий, зөн совин, мэдрэмж сэтгэлийн нүд нээгдсэн юм болов уу хэмээн дуучин маань дуугаа намсгаж, өгүүлбэрээ төгсгөсөн.

Сэржим өргөхдөө дух, толгойдоо бүү хүргэ, гурав дахь мэлмийгээ сохолно гэх өвгөдийн сургааль бий. Нээрээ анзаарах нь, чухам энэ үеэс Б.Сарантуяагийн уран бүтээл, уран бүтээл урган гарах дотоод сэтгэлийнх нь гялбаа яриа ярилцлага нь хүртэл бодлогоширонгуй, дотогшоо яргасан, тэнгэрлэг ч гэмээр болсон юм уу даа. Түүнийг “Сэтгэлийн есөн цацал” хэмээх цомог хэвлүүлж, зориулсан тоглолтоо хотын төвийн дориухан ресторанд хийхэд сэтгүүлчийн үзэг, цаасаа барин би сурважилж явжээ.

Наран эцэг, саран ээж юм гэнэ лээ. Бүсгүй ялдамхан гэрлээрээ бүгээн шөнийг гэрэлтүүлэх саран авхай адил тэр цээл, яруухан хоолойгоор бидний бүгээн, бараан амьдралыг уяраах гэж төрсөн бурханы даалгаварт охин ч юм билүү. Тиймдээ ч тэр Сарантуяа алдрыг эцэг эхээс авч, саран тамгат дух юугаа морин эрдэнэ- дааганаас авч, тиймдээ ч   түүнд өнөөг болтол хань заяахгүй яваа хачин адармаат хувь тавиланг бурхан зурсан ч юм билүү, хэн мэдлээ. Хэрэв тэр ноомой, томоотой гэрийн эзэгтэй, ээж байх нийтлэг хувь заяанд төрсөн бол хоёр зууны зааг дахь бид тийм цээл, саруул хоолойг сонсож догдлохгүй байв. Түүний давилуун хэрнээ ихэмсэг, гүн утгат үг ярианд бодол хэлхэхгүй байв. Үнэндээ Б.Сарантуяа дуунд уярсан биш, бид түүний дуунд уярсаар ирсэн биш билүү гэх бодол төрнө. 

ПААНК ОЮУТАН

Ахлах сургуулиасаа дуулах авьяас нь тодорч, “Мөнгөн харандаа”-д харьяалагдах болсон бяцхан Сараа, Зөвлөлтийн 9-р сургууль дүүргээд, МУИС-ийн эдийн засгийн ангид конкурс өглөө. Хөнгөн хөгжимд татагдан Modern Talking сонсон гүйх шилжилтийн нас, “Мөнгөн харандаа” дахь эхлэл карьер сурагч Сарааг хичээлээс нь багагүй хөндийрүүлснийх халаасны оноо сул, улаан шугамны доор хоёрт жагссан байлаа. Ингээд техникумын Худалдааны эдийн засагчийн хуваарь дээр буув. Социализмын үеийн бас ч гэж прагматик охинд Багшийн дээдийн найрал дууны ангид орсноос энэ нь хамаагүй бодит сонголт байх нь аргагүй. Гэвч нэг л өдөр дээд сургуульд орох баярт мэдээг аав, ээж нь дуулгалаа. Харин Сараа баярлахын оронд уйллаа. Учир нь ХААИС-ийн хуваарь. Энэ бол холын аймагт очиж тракторчинтой суух гэдэгтэй адил сонсогдож байсан гэдэг.

Ийн 1987 онд ХААИС-ийн нягтлан бодогчийн анги нэгэн паанк оюутантай боллоо. Айхтар сэгсгэр үстэй, урт хар хумстай, жийнс өмссөн аальгүй, паанк амьтан хөдөөгийнхөн голцуу хүүхэдтэй ангид ёстой үзэгдэл, үзмэр аятай байна биз. Гэвч намар, зуны ажил, оюутны эгэл өдрүүд өнөөх хачин хүүхэд хээгүйдүү, эгэл нэгэн болохыг удахгүй ойлгуулсан юм. Энэ он жилүүд түүнд хонь хариулж, төл авч, вальс хийж сурсан гээд олон олон амьдралын боловсролыг олгосон болов уу. Гурван жил тоо бодож, тооцоо хийхэд сурсан түүнийг дотоодоос нь үргэлж хатгасаар байсан байгалийн авьяас нь дуудсаар 1991 онд СУИС-д элсэв. Эндээс Зууны манлай эстрадын дуучны жинхэнэ карьер эхэлсэн хэрэг.

ДАВИЛУУН, ИХЭМСЭГ ОРШИХ НЬ

Давилуун, нугаршгүй, мятрашгүй Кармен бол Сараагийн тайзны имиж. Амьдралын Сараа хээгүй атлаа ихэмсэг ноён. Яаж угтана тэгж үддэг. Эрээ цээргүй байвал муужгай шиг урчихаа бас мэднэ. Бусдыг ялгадаггүй нэг их ховор чанар түүнд байх. Хар, улаан өнгөнд дуртай, хайрламтгай, хайр нь хүнийг давраадаг. Амбицгүй, зангарагтай. Алдаа, оноо, туулсан өдрүүд, түүнийгээ үл нууж байгаа нь, хайрлаж байгаа нь хүртэл үнэн. Гундуухан явж болохгүйгээ, түүнийг хайрласан ард түмнийхээ сэтгэлийн хариуд хариуцлагатай, талархах сэтгэлтэйгээ мэддэг. Муухай харагдах эрхгүйгээ мэднэ. Үүнийг гэмт хэрэг гэж үзнэ. Өөрт нь хөгжмийн биш нот бичих авьяасгүйгээ, хэмжээний авьяас дутагддагаа мэднэ. Экстрим байх нь их авьяасын гялбаа биз гэж зөвтгөлөө. Амьдралынхаа 28 жилийг урлагт зориулсан гранд лэдид ийм чанарууд байхад хангалттай. Гэхдээ түр зогс, түүний дотоод ертөнцөөр нэг шагаймаар байна.

ХАЙР СЭТГЭЛ БА ХҮН ЧАНАР

Хайр сэтгэл бол шударга ёс, хүн чанар юм. Түүний хувьд хайр сэтгэлд хэт хүн чанартай хандаад, цаадуул нь жудаггүй, тогтворгүй хандсан юм болов уу гэмээр, өнгөрсөн дурлал хайрынх нь түүхүүдээс харахад. Магадгүй тэр дүрэлзсэн гал их эрчимтэй, хүчтэй оршихуй учраас түүнээс давж гарсан хүчирхэг эр хүн түүнтэй учраагүй яваа ч юм билүү. Эсвэл бүр дээр өгүүлсэнчлэн хувь тавилан ч байж болох юм. Угаас гэр бүлийг бурхан хуваарилдаг гээ биз дээ. Хүн бүхэн сонголт хийх эрх, боломж бий ч заавал хийх сонголтоос зайлсхийх бололцоо бас байдаггүй шүү дээ.

Түүний амьдралд гурван эр хүн бий.  

Давилуун, танхилхан насандаа тэр МГУ-г Олон улсын харилцааны мэргэжлээр дүүргэсэн, орос, англиар “инээдэг”, урлагийн элит гэр бүлийн голомт залгах ганц хүү хээнцэрхэн залуутай учрав. Н.Ганхуяг хэдий дипломат болох ёстой ч сэтгэлийн дуудлагаар урлаг, дуу хөгжимд татагдана. Чухам урлагийн ариун ертөнц тэдний анхны учралыг далласан боловч таван жилийн настай байж. Салах цаг болоход нөхрөөсөө илүү гэр бүлийнхнээс нь салах хайран байсан хэмээн тэрээр онцолно лээ.

1996 оны үе санагдана, Үндэсний телевизээр “Саятан” сугалааны нэвтрүүлэг гарч, төгсгөлд нь дэгжин хар малгай хэлтгийдүү тавьж, нэлбэгэрдүү хар пиджак өмссөн тухайн үедээ л “моодный” бүсгүй “Хэн мэдлээ, хэн мэдлээ, хөгжилтэй хийморьтой золбоотой, азтай залуу, адтай залуу” хэмээн ёстой хийморь сэргэтэл жавхаалаг дуулав. Дараахан нь өдөр тутмын нэг сониноос өнөөх дэгжин хар пиджак нь паапынх нь /хадам аав/ эд болохыг олж уншлаа. Урлагийн элит гэр бүлийн тэргүүн тэр эрхэм хүн авьяасын үнэ цэнэ, мөн чанарыг мэдэрдэг учраас ирээдүйн зууны манлайд энерги шингэсэн хувцсаа өгсөн болов уу. Энэ бүхний цаана түүнд чиглэсэн их хайр мэдрэгдэх шиг.

Урлагт, амьдралд дөнгөж хөл тавьж байсан цэл залуухан Сараагийн дотоод ертөнц бүрэлдэхэд ноён Н.Ганхуяг болоод эдний гэр бүлийн эрхэмсэг язгуурын хүчит гялбаа ихээхэн шингэж үлдсэн нь дамжиггүй. Үүнийг ч тэрбээр нуугаагүйгээр барахгүй тэр бүр дурсаад байдаггүй нь гэр бүлийг нь хүндэтгэсэнийх хэмээн тайлбарласан.

Б.Сарантуяа алдаршиж эхэллээ. Бүр гялалзлаа. Хайр дурлал ч алганд бөмбөрөөд ирлээ. Хүүтэй ч боллоо. Алдар нэр, амар тайван амьдрал нэгэн савд багтаж, нэг цэгт огтлолцдоггүйн тухай Дармападагийн сургаальд гардагчлан ерээд оны сүүлээр хувийн амьдралынх нь аз жаргал алдарт цагаан Линкольны хэрэг, хэвлэлүүдээр гарах бусад хэл амтай нийлэн ёстой давалгаа үүсгэлээ. Хүүгийн аав Лу.Болдхуяг хувьдаа нэр алдартай, гэр бүлтэй, хөрөнгө бэлтэй байсныг хэлэх үү, хувийн бизнесээр нь хүртэл оролдож эхлэв. Энэ тохиолдолд жинхэнэ хайрын төлөө золих эр зориг, гуйвшгүй чанар хамгаас чухал. Гэтэл энэ бүхнийг гаргах сэтгэлийн хүч байвч нөхцөл байдал ихэд өөр байлаа. Эцэст нь дахиад салалт.   

Сэтгэл шархдавч мөн чанар шархддаггүй. Хэсэг хугацаанд амьдралын гэнэтийн хар шуурганд балбуулсан ч тэр дахин бослоо. Тэгэх тэгэхдээ илүү хүчирхэгжсэн байж ч магад. Амьдралынхаа хамгийн оргилуун, аз хийморьтой үеэ тэрээр 2000-2004 оны үе гэсэн. Илүү давилуун, хөгжилтэй, байлдан дагуулсан үе. Кубад очиж далайн эрэгт “Мөрөөдлийн арал”-аа бичүүлээд, “Би жаргалтай”-гаа дуулж гэгэлзээд л.

Д.Отгон-Очир. Энэ бол нууц ноёнтон. Орон нутгийн бизнесмэн. Магадгүй охиныхоо аав энэ ноёнтонд тэр илүү хайртай байсан болов уу гэмээр аяс цухалздагийг нуух юун. Тэр хайрласан, хайрын бэлэг охинтой болсон, хүлээсэн, итгэсэн. Эцэст нь боломжгүй гэдгийг ойлгосон. Амьдрал үргэлжилсэн. Болохгүйг нь мэдсээр, болгоно гэж гэнэхнээр итгэдэг, хүүхдэрхүү ч гэмээр араншин түүнд байдаг юм уу даа. А.С.Пушкин, “Яруу найраг яльгүй жаахан гэнэ байх ёстой” гэсэн юм гэнэ лээ. Энэ гэнэн сэтгэл, итгэмтгий чанар жинхэнэ үнэн чин сэтгэлээс үүдэлтэй авьяаслаг хүмүүст илүүтэй байдаг ч юм шиг санагдана.

Цаг хугацаандаа халуунаар гал шаттал дурлачихаад, үнэнээсээ хайрлачихаад, бүхнээ өгчихөөд сэтгэлийн гал нь унтарсан хойно буцааж юу ч нэхэлгүй, эргэж харалгүй урагшаа гудиггүйхэн алхчихдаг хайрлам, ховор чанар түүнийх аж. Жинхэнэ хайр гэдэг шударга ёс, хүн чанар байхын үнэнийг түүний туулсан он жилүүд өгүүлнэ. Энэ миний л юм, би авна гэж дайрах нэг хувилбар байж болох.

Хайрлаж явсан тэднийгээ тэгтлээ их амандаа авч ярихгүй нь хариуцлагатай ажил хийдэг, тусдаа гэр бүл, амьдралтай учраас хэл үгэнд оруулаад байя гэж боддоггүйтэй нь холбоотой гэх. Нэр төрөө бодохоос илүү нэгэн цагт эрхэм асан хүнийхээ сэтгэлд сэв суулгахаас эмээх энэ сэтгэл хайрлам, нандин юм.     

Би жаргана гэж хүлээж байгаагүй ээ, зүгээр л амьдарсан. Магадгүй нэг л өдөр жаргал ирнэ гэж гэнэхнээр бодож, хүлээж байсан үе бий байх. Амьдрал гэхдээ тийм бишийг одоо ухаарсан. Хэн нэгэнд итгэж, бүхнээ даатгаж амьдарсан удаа байхгүй. Амьдрал дахь бүх зүйл маань үнэтэй, төлөөстэй байсан юм. Үнэгүй нэг ч зүйл миний амьдралд байгаагүй. Хүүхдүүдээ ч өөрөө өсгөж байгаа. Энэ бол надад оногдсон адармаат хувь тавилан, үйлийн үр, шийтгэл юм. Энд ямар нэгэн буруутан байхгүй, байвал тэр нь би юм.  

Амьдрал дахь сэтгэлийн орон зайг ингэтлээ их чухалчлан нандигнадаг нь эрээн энэ орчлонд хэдсэн билээ. Тэр үнэхээр гэнэхэн, бас эр зоригтой юм гээч. Ингэхэд түүний хувийн амьдрал, хайр дурлал, амьдралд нь байсан эрчүүдийн талаар юунд ийм их нуршаа, нэг бодлын ухаж төнхсөн ч гэмээр намтар цадиг урсгаад байгаа юм гэж та гайхаж юуны магад. Ерөөс үнэн, өөрийнхөөрөө хүний мөн чанарыг тания гэвэл сэтгэлийн амьдралыг нь сонирхох ёстой гэж боддогийнх юм. Дуугаар нь, төрхөөр нь түүнийг таньж болох авч тэр жинхэнэ Сараа гэж болохыг язгуураар нь илтгэх нэг зүйл бол хувийн амьдрал, хайрласан эрчүүддээ өгсөн хандлага нь юм. Ингэж үнэн, гэнэн хайрладаг идеалист бодгалиуд ховордсоор буй хэт материалист энэ цаг үед ийм үнэт, нандин чанар олон байгаасай гэсэндээ бас ийн нуршлаа, өршөөнө биз.

Эх сурвалж: www.grandnews.mn

М.Уранчимэг