“Намрын дурсамж”, “Хорвоод ганцхан ээждээ” дууны ая дан одоо ч хэн бүхний сэтгэлд тодхон. Үнэхээр сэтгэлээс төрсөн, чин сэтгэлээсээ дуулсан, эзнээ олсон уран бүтээл урт настай байдгийн нотолгоо энэ буюу.
Дуунцар, одонцорууд олноороо төрөх болсон энэ цагт бид хуучин цагийн сайхан дуучдаа нэхэн үгүйлж байдаг.
МУГЖ Н.Төмөрхуяг 18 жилийн дараа анхны бие даасан тоглолтоо хийх гэж байгаа нь сонин санагдлаа. Өнөө цагийнхан 2-3 дуу гаргаад жил ч хүрэлгүй тайлан тоглолтоо хийдэг болсон.
Бас түүнд одоогоор нэг ч цомог байхгүй. Амьдралын эрхээр одоо болтол орон байр ч үгүй яваа түүнд тоглолтынх нь орлогоор байр авч өгөх сайхан сэтгэл өвөрлөсөн баг, хамт олны тоглолтын бэлтгэл ажил ид өрнөж байгаа билээ.
Дуучин Н.Төмөрхуягтай тоглолтынх нь талаар ярилцлаа.
-Та олон жилийн дараа ард түмнийхээ өмнө дахин гарах гэж байна. Урьд нь нэг ч бие даасан тоглолт хийж байгаагүй гэх юм билээ. Тэгсэн мөртлөө та тайзнаа тоглолт хийсэн хүмүүсээс дутахгүй олон гарсан даа?
-Би бие даасан тоглолт гэж ерөөсөө хийж байгаагүй. Яруу найрагч “Дэрэнгийн хар азарга” Ц.Чимэддорж бид хоёр 1993 онд улсын филармонийн оркестор “Баянмонгол” симфони найрал хөгжимтэй хамтран “Морьтой дуу” тоглолт хийж байсан.
Соёлын төв өргөөнд хоёр, гурван өдөр тоглож байлаа. Сүүлд 1996 онд дуучин С.Цэрэнчимэд, “Чандмань эрдэнэ” дуулдаг Мөнхбаяр бид гурав “Уянгын дууны гурван уулзвар” тоглолт хийсэн.Түүнээс хойш тоглолт хийгээгүй. Хөгжмийн зохиолч, яруу найрагчдынхаа тоглолтонд дуулдаг байсан.
-Та анх яаж дуучин болж байв. Эргээд дурсахад сонин байх?
-Анх 1983 онд ардын дуу бүжгийн “Ханхэнтий” чуулгад Хэнтий аймгийн соёлын ордонд дуулж байлаа. Цэргээс халагдаад ирэхэд багш нар маань надад дуучин, хөгжимчин болох гэж санал тавьж “Ханхэнтий” чуулгад дуучнаар орж урлагын гараагаа эхэлсэн дээ.
-Таны тоглолтонд залуу дуучин Д.Балдан оролцох юм байна. Урьд нь уран бүтээлээс чинь бас олны хүртээл болгож байсан. Та хоёрын танилцсан түүх бас сонин байна. Тохиолдлоор учирдаг нэг ч хүн байдаггүй, бүгд хувь тавилан гэдэг дээ?
-Д.Балдан бид хоёр нэг нутаг. Аав нь надтай нэг ангид байлаа. Д.Балдантай сургуулиа төгсөөд анх Б.Бямбабаярын нэг дууг бичүүлж байхад нь студи дээр тааралдаж танилцаж байлаа. Хоёр жилийн өмнө бид “Хорвоод ганцхан ээждээ” дууг хамтран дуулж бичүүлсэн.
Д.Балдан маань миний дуунуудыг сэргээж дуулж байгаад баяртай байна. Зарим дуучид ямар ч зөвшөөрөл авахгүй ая, үгийг нь гүйцэд сураагүй байж алдаатай оноотой дуулчихсан юм зөндөө байна.
Ийм буруу тогтолцооноос одоо салмаар байна. Дуучид дууныхаа яаж бүтсэн түүхийг мэдэхгүй хүний дууг хамаагүй дуулаад байна.
Бүр бадгийг нь сайн мэдэхгүй сүүлийн мөрүүдийг нь өөрөө зохиогоод дуулж байна. Зохиогчийн эрхийг жинхэнэ утгаараа уландаа гишгэж байна. Энэ бүхэнд харициуцлага тооцох цаг болсон.
-Та ингэхэд өөрийн гэсэн хэдэн дуутай вэ?
-Би дуугаа тоолж үзээгүй. Бараг 100-аад дуу бий байх. Миний бас өөрөө аялгуу хийсэн хэд хэдэн дуу бий. Тоглолтон дээр дуучин Л.Болдбаатар, Б.Долгормаа нарын залуу дуучид дууг маань дуулна.
Би тоглолтоо хийхээс гадна цомгоо гаргах гэж байгаа. Олон дуу байгаа учраас тэдэн дундаас 15-20 дуу шилж сонгоно гэдэг бас тийм ч амар эд биш байна. Дуулсан дуу болгондоо хайртай байдаг нь урлагийн бидний зан юм даа.
-Та эхээс хэдүүлээ вэ. Одоо хаана хэнтэйгээ амьдарч байна. Гэр бүлийнхээ хүмүүсийг танилцуулахгүй юу?
- Би эхээс наймуулаа. Одоогоор Толгойтын Арван буудалд ганцаараа амьдарч байна. Гэр бүлийнхээ хүнээс тусдаа байгаа. Гурван хүү маань том болоод бие даагаад тусдаа гараад явчихсан.
Том нь 30 гарсан бага нь 25-тай залуучууд бий.
-Танд гавьяат цолыг их оройтож өгсөн. Ард түмэн бол аль хэзээний танд өгчихсөн байсан даа?
-Би оройтсон гэж боддоггүй юм. Шагнал урамшуулалд юунд яарах билээ . Би Ардын дуу бүжгийн чуулгад байхдаа Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одон авч байсан. Дараа нь 2006 онд Ард түмний гавьяат, 2011 онд Ц.Элбэгдорж Ерөнхийлөгч маань Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугын одон өгсөн. Тэгээд 2012 онд Соёлын яамнаас дуудаж МУСТА цол өгсөн. Сая гуравдугаар сарын 21 –нд гавьяат цолыг надад өглөө дөө.
Би ардчиллын бүх л юманд оролцож явсан хүн.
Залуу уран бүтээлчдийн улсын хоёрдугаар зөвлөгөөн гэж 1989 оны арваннэгдүгээр сарын сүүлээр болсон юм. Тэр зөвлөгөөнд бүх аймгийн уран бүтээлчид ирэхэд би төлөөлөгчөөр нь оролцож байлаа.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж маань тэр үед “Улаан Од” сонины сурвалжлагч байлаа шүү дээ. Одоо харин ерөнхийлөгч болж, танилаасаа шагнал гардлаа. Амьдралын зам сонин юм шүү.
М.СОНОР
Сэтгэгдэл (65)