Яг мэргэжлийн хүрээнийхэн нь бол түүнийг Монголын хамгийн авьяаслаг банкир хэмээн тодотгодог. 27-н насандаа “Хас” банкийг байгуулсан, Сангийн Дэд сайдаар ажиллаж байсан, Дэлхийн эдийн засгийн форумаас Дэлхийн залуу удирдагч 2009 шагналыг авч байсан Чулууны Ганхуягийг “Гранд педиа” онцолж байна.
23-ын сурагч Будапештад хөл тавьсан нь...
Түүний төрсөн өдөр яг арав хоногийн өмнө болсон. 41 жилийн өмнөх 11-р сарын 20-нд Чулууныд хүү мэндэлсэн нь, ирээдүйд улс орондоо танигдсан чадварлаг иргэн болох учиртай Ч.Ганхуяг байжээ. Хүүхэд насаа Микрт өнгөрүүлсэн тэрбээр эрх дураараа, дэггүй талдаа хүүхэд байсан гэдэг. Өөрийнх нь хэлдгээр бол аз од нь гийж байгаад 23-р сургуульд элсэн орсон түүний аав Чулуун жолооч байсан бол ээж нь нягтлан бодогч мэргэжилтэй хүн аж. Түүнийг 10 настайд аав нь Унгар дахь Монголын Элчин сайдын яаманд жолоочоор ажиллах болсноор тэдний гэр бүлийнхэн Будапештад хөл тавьцгаажээ. 23-д суралцан, унаган орос хэлний сууриа сайн тавьсан Ч.Ганхуяг Будапешт хотноо дипломат ажилтнуудын хүүхдийн сургуульд суралцжээ. Улс улсын боловсрол өндөртэй хүмүүсийн хүүхдүүдтэй хамтдаа суралцсан жилүүд, ерөөс харь оронд гэр бүлээрээ амьдарч байсан цаг хугацаа түүний цаашдын амьдралд ихээхэн чухал “өгөгдөл”-үүдийг дагуулсан гэдэгт эргэлзээд байх хэрэггүй болов уу.
Орчин гэдэг ямар их нөлөөллийг үзүүлдэг билээ дээ. Ч.Ганхуягийг 7 дугаар ангид байхад Чулууны гэр бүл Монголдоо буцаж иржээ. Тэр эргээд 23-д, сурч байсан ангидаа орсон байдаг. Түүнийг дунд сургуулиа дүүргэхээс гурван жилийн өмнө аав Чулуун нь ганзагын наймаанд явж, Сингапураас цахилгаан бараа зөөдөг томчуулын эгнээнд багтсан гэдэг. Нэг ёсондоо аав нь Будапештаас буцаж ирсэн жилээ наймааны ертөнцөд хөл тавьсан байгаа юм. Ээж нь ч аавтай нь хамтдаа наймаанд явдаг байж. Амжилттай ч хийж байж. Ямартаа л Монголын анхны “Бойнг” онгоцыг Солонгосоос авч ирэхэд зарим суудлыг нь авахуулж байгаад битүү ачаагаар дүүргэж хөлсөлж байсан юм билээ. Тэгэхээр Ч.Ганхуяг хүүгийн ирээдүйд ээж аавынх нь энэ овсгоо, сүйхээ, хөдөлмөрч, уйгагүй байр байдал хамгийн чухал нөлөөллийг үзүүлсэн нь дамжиггүй. Тэгээд ч тэр наймаанд явна гэж ээж, аавыгаа сандаргажээ. Дөнгөж сургуулиа төгсөж байгаа хүүгээ их сургуульд элсэхийн оронд наймаанд хөл тавих гэлээ хэмээн тэд ч хориглосон гэдэг. Гэсэн ч зөрүүд, зоримог хүү өөрийнхөөрөө зүтгэсээр...
17-н насаа “нууж” очсон нь...
Гээд яахав. Аав ээж нь наймаанд явуулахгүй гэсэн ч, зоримог зандаа хөтлөгдөн ажил хийх хүслээ ааваараа зөвшөөрүүлж чаджээ. Тухайн үед Монголын хөрөнгийн бирж дөнгөж байгуулагдаад байсан үе ч таарч. Өдгөө Монголбанкийг удирдаж байгаа Н.Золжаргал тэр үед Хөрөнгийн биржийн захирал ч байж. Аав Чулуунтай нь бараг л хуурай ах дүү шиг болсон тэрбээр 17-хон настай Ганхуягт итгэл хүлээлгэсэн байдаг. Хөрөнгийн биржийн дэргэдэх брокерийн курст 3 сар суралцаж төгссөн Ч.Ганхуяг тэдний хамгийн залуу ажилтан болжээ. “Монголын Авьяаслаг Бизнесменүүдийн Нууц” цувралд Ч.Ганхуягийн карьерын эхлэлийн талаар тун сонирхолтой түүхийг өгүүлсэн байдаг. Юу гэхээр, “Шинэ тутам байгуулагдаад байсан Монголын Хөрөнгийн биржийн хаалгаар чамин цүнх барьж, “инспектор” хэмээх гоёмсог гутал өшиглөж, цагаан цув намируулсан залууг орж ирэхэд хэний ч толгойд 17 настай хүүхэд гэж бодогдоогүй гэдэг. Брокер, үнэт цаасны талаар ярих англи хэлтэй гэгдэх энэ хүүгийн үнэн дүр зураг нь амьдрал дээр шал өөр байсан юм. Гоёмсог цүнх нь уранхай байсныг оёж, 10 дугаар ангиа төгсөөд “Сургуульд орохгүй, ажиллана” хэмээн том толгой гаргаж, “Унгарт бага сага англи хэл үзэж байснаа мэддэг” гэж залсан гээд тэр хүүгийн дотор хоёр туйл тэрсэлдэж байлаа.” хэмээсэн байдаг юм. Чадна, мэднэ хэмээн өөрийгөө “нууж” орж ирсэн зоримог, дайчин хүү анхны цалин гэж 1200 төгрөг авч өмсөж зүүсэндээ реформын чанартай өөрчлөлт хийсний цаана тэрхүү нэг сарын хугацаанд орос хэлний мэдлэгээ маш сайн болгож, бүр тоотой хэдэн орчуулагчдын хэмжээнд хүрсэн гэдэг. Тэгэхээр тэр зорьсон л бол хийдэг, тэмцдэг, натур характер нь тийм дайчин гэдгийг энэ бодит жишээ бэлхнээ гэрчилж таарна.
Аавыгаа алдаж, амьдралтай “танилцсан” хүү
Тэр Хөрөнгийн биржээс нэг жилийн дараа гарсан байдаг. Ажлаасаа гарсан яг тэр өдрөө Москва руу нисчээ. Зорилго нь аав ээжийнхээ наймаанд туслах байж. Багаж дүүрэн рубль тоолоод авч байсан гэдэг. Бизнесийн амтыг тэр тэгж анх утгаар нь мэдэрсэн байж таардаг. Нэг жил наймаа хийсэн хүү их сургуульд сурах цагаа болсон гэж үзжээ. Тэгээд Будапешт хотын Карл Марксын нэрэмжит их сургуульд шалгалт өгч, улмаар банкны чиглэлээр суралцахаар болжээ.
Гэхдээ түүнийг явснаас хойш хэдхэн сарын дараа аав нь ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлснээр айлын ууган хүү түүний хувьд сонголт хийх ёстой, ер нь бол өрх гэрээ тэргүүлэн ачааны хүндийг үүрэх ёстой болсон байдаг. Гэвч ээж нь түүнд замыг зааж өгчээ. Хүүдээ ямарч байсан сургуулиа дүүргэх ёстой гэсэн тушаал өгчээ. Тиймээс ч ханиа алдсан ээжийнхээ чин сэтгэлийг дагахаас өөр яахав. Тэр суралцаж, төгсөөд эх нутагтаа эргэн иржээ. Монголын банкны систем эмзэгхэн байсан тэр цаг үед банкираар мэргэшсэн залуу боловсон хүчин ирсэн гэх мэдээлэл тухайн үеийн Монголбанкны дэд ерөнхийлөгч М.Болдын чихэнд хүрчихсэн ч байж. Учир нь М.Болдын төгссөн сургуулийг Ч.Ганхуяг төгссөн байж л дээ. Тиймээс ч М.Болд түүнд хандан "Ойрд манай сургуулийг монгол хүн төгсөөгүй. Би сургуульдаа бас чамд итгэж байна" хэмээгээд Хяналт шалгалтын хэлтэст ажилд авсан гэдэг.
ХАС гэдэг амжилтын төлөө зүтгэв
Хяналт шалгалтын хэлтсийн залуухан ажилтан тухайн үед "Сэргээн босголт", "ХОТШ" банкууд дампуурах үеэр хянан шалгагчаар ажилласан байдаг. Гэхдээ "Сэргээн босголт" банкийг "Голомт" банктай нэгтгэх асуудал дээр удирдлагуудтай санал зөрөлдсөн учраас ажлаасаа гарах шийдвэрийг өөрөө гаргаж байжээ. Тэгээд тэр "Микростарт" хэмээх жижиг зээлийн төслийн удирдагч шалгаруулж авна гэсэн зарын дагуу очсоноор, тэнцсэн байдаг. Уг төслийг хэрэгжүүлэхээр ирсэн НҮБ-ын ажилтан Роберт Кэйтер болоод НҮБ-ын Шадар суурин төлөөлөгч Д.Сүхжаргалмаа нар түүнд боломж олгожээ. Тэгж л нөгөө Монголчуудын дунд “Хас” буюу анхны нэршил нь "Хөгжлийн Алтан Сан" гэгддэг төсөлтэй тэр хувь заяагаа холбожээ. 1999 оны есдүгээр сарын дунд үе гэхэд "Хөгжлийн Алтан Сан" нэртэй банк бус санхүүгийн байгууллага Монголд байгуулагдаж, хөдөө хотгүй танигдах эхлэлээ ч тавьсан билээ.
Харин тэр үед Ч.Ганхуягийн дотор банк байгуулах санаа төрчихөөд, зүгээр суулгахгүй байсан гэдэг. Тиймээс ч 2000 онд дараагийн алхмаа хийсэн нь “Хас” банкийг байгуулсан явдал юм. Тэрбээр өмнө нь найзуудын хамт байгуулсан байсан "Нэтмон" банк бус санхүүгийн байгууллага болоод "Хөгжлийн Алтан Сан", "Говийн эхлэл" ББСБ гэсэн гурван байгууллага хэлэлцээр хийсний үндсэн дээр “Хас”-ыг байгуулжээ. Тэр үед Ч.Ганхуяг 27-хон настай байв. Тэр тэгээд Монголын банкны систем дэх залуу бөгөөд чадварлаг банкирын хувиар олон олон санааг сэдэж, хэрэгжүүлсэн байдаг. Нэгэн сонирхолтой зүйлийг өгүүлэхэд түүнийг Будапештад төгсөөд ирэхэд Монголбанкинд ажилд авч байсан М.Болдод тэр Хас банкны удирдлагын ажлаа 2009 оны 1 дүгээр сард хүлээлгэж өгөөд, өөрөө “Хас” банкны толгой компани болох “Тэнгэр” Санхүүгийн Нэгдэл ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирлаар очиж байсан юм. Үнэндээ бол улстөр хөөхийг чухалчлан албаа хүлээлгэж өгсөн гэхэд болно л доо. Тэрбээр 2010 онд МАХН-д элссэн тухайгаа ярихдаа “Хэн нэгнийг унах гэж байхад нь эсвэл унах гэж байгаа бизнесээ аврах гэж би намд элсээгүй. Би 1997 оноос намтай ойр харилцаатай байсан. Банк өөрөө үйлчилгээний байгууллага тиймдээ ч банкны захирал намын төлөөлөлгүй байх ёстой. Иймээс банкаа удирдахаа больсны дараа намд элссэн” гэж ярьсан юм.
Тэр улстөрд хэн бэ?
За улстөрийн тогоонд харин тэр өөрийнхөө хүссэнээр зам мөрөө гаргаж чадахгүй яваа. 2006 оноос Унгар улсын өргөмжит консулаар ажиллаж байгаад 2009 онд Монгол улсын ерөнхий сайд С.Батболдын эдийн засаг, хөгжлийн асуудлын зөвлөхөөр томилогдсон. Түүнийг Сү-гийн хүн гэх тодотгол дагаж ирсэн. Харин тэрбээр С.Батболд даргатай бизнес эрхэлж байхад нь танилцаж байсан. Ахын хувьд хүндэлж, үгийг нь авдаг. Ерөнхий сайд, намын дарга болсноос нь хойш дарга, цэргийн харилцаатай болсон. Түүнээс илүү чухалчлаад байх харилцаа байхгүй. Би Засгийн газрын хүн. Нөгөө талаар Ардын намын гишүүн учраас С.Батболдтой холбоотой байхаас аргагүй. Мөнгөөрөө, бизнесээрээ, цусаараа холбогдсон гэх ойлголт байхгүй. Танил талаараа асуудал шийддэг, арын хаалга ашигладаг байдал багасаасай гэсэн зорилгыг тээж би улс төрд орсон. Ийм зорилготой улс төрд орж ирчихээд шинэчилье гэж бодсон зүйлдээ уусдаг хүн би биш байгаасай гэж өөрөө, өөртөө хэлдэг" гэж байсан юм.
Ямартай ч тэр засагт Сангийн дэд сайдаар ажилласан. Ажиллах хугацаандаа цөөнгүй ажил хийж амжуулсан гэгддэг ч, талхны үнэ мэддэггүй дэд сайд гэх таагүй тодотголтой суудлаасаа буусан нь бас үнээн. Ерөнхийдөө бол түүнийг МАН-ыг дагасан нь буруудсан гэх хандлага байсаар ирсэн. Тэгэхдээ үнэн хэрэгтээ тэр өөрийгөө хайрцагласан нэгэн биш шиг байдаг. Юу гэхээр МАХН-ын дарга, Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаярын бизнесийн зөвлөл болох 50-60 хүнтэй ажлын хэсэгт багтдаг байсан нэгэн.
Хутагт овогтын хүүгийн хувь амьдрал
Хувь амьдралын тухайд Хутагт овогт Чулууны Ганхуягийнх дахин нэг эрээр бүл нэмээд удаагүй байна. Ер нь Хутагт гэдэг овгийнх нь үүх түүхийг сонирхвол 1997 онд монголчууд ургийн овогтой болох шийдвэр гарах үед айлын том хүүгийн хувьд ургийн нэрээ сонгожээ. Ямар ч байсан Хиад боржигон нэр авахгүй юм шүү гэж бодож байгаад Хутагт гэдэг овгийг сонгочихсон гэнэ. Түүнчлэн Хутагт гэдэг эрхэм нэрийг өндөрт өргөж явах том хариуцлагыг хойч үедээ үлдээнэ гэдгээ тэр хэлдэг. Мэдээж түүний хөвгүүд аавынхаа итгэлийг алдахгүй биз ээ.
Ч.Ганхуяг гялалзсан амжилт тийш чиглэн явсан цэл залуу насандаа Д.Одончимэдийн охин О.Одгэрэл хэмээх бүсгүйтэй амьдарч, дундаасаа нэг хүүхэдтэй болсон ч, тэдний амьдрал бүтэлгүйтсэн. Өдгөө хүүгээ өөрөө өсгөж буй. Харин түүнд дөрвөн хүү төрүүлж өгөөд байгаа гэргий Уянга нь Ж.Амайн найз бүсгүй байсан ч, банкирыг сонгосон гэгддэг.
Дөч гарч яваа насандаа 5 хүүгийн аав болсон Ч.Ганхуяг “Дөч гараад аав болох мэдрэмж илүү тод, гүн байдаг юм байна. Өвөө болох мэдрэмж бүр тасархай байх аа.” хэмээн бичсэн байна билээ. Түүнчлэн халамжит гэргийнхээ талаар "Загварын ертөнцөд орсон бол тэр бүх л амжилтад хүрчихсэн байх биз" хэмээн хэлснээс харахад эхнэртээ онц дүн тавьдаг байх нь.
Тэгэхээр амьдралын, амжилтын төлөө өөрийнхөөрөө зүтгэж ирсэн Ч.Ганхуягийн тухай хүргэхэд ийм байна. Тэр залуу байна. Түүнд амжилт хүсье.
Б.Билэгт
Сэтгэгдэл (30)